Ενόψει της σημερινής 5ης Συνεδρίασης του Συμβουλίου μας, παραθέτω ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες για την ανακύκλωση συσκευασιών που συνέλεξα μετά από σχετική έρευνα και οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην καλύτερη κατανόηση της εφαρμοζόμενης πρακτικής.

Η ανταποδοτική ανακύκλωση, μαζί με άλλα συστήματα ανακύκλωσης, εφαρμόζεται στο πλαίσιο Κοινοτικής Νομοθεσίας (2008/98/ΕΚ), ορίζοντας συγκεκριμένους στόχους για τη χώρα μας, η μη τήρηση των οποίων επιφέρει πρόστιμα της Ε.Ε. Για την επίτευξη των ποσοτικών στόχων, η Ε.Ε. προτείνει την άμεση εφαρμογή «οικονομικών εργαλείων», προκειμένου να ενισχυθεί το κίνητρο συμμετοχής των πολιτών.

Ενδεικτικά, το νομικό πλαίσιο το οποίο διέπει την διαδικασία παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων είναι: ο Ν.2939/2001, ο Ν.4042/2012, ο Ν.4496/2017 κατόπιν της Οδηγίας 2015/720/ΕΕ με, ο Ν.4736/2020 κατόπιν της Οδηγίας 2019/904/ΕΕ με, καθώς και οι Οδηγίες 2018/851 και 852/ΕΕ. Η νομοθεσία περιλαμβάνει επίσης το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) 2020-2030 (ΦΕΚ 185/Α/298.2020) και το Ν.4819/2021 (ΦΕΚ 129/Α/23.6.2021).

Τέλος, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η Τελική Έκθεση της BlackForest, όπου αποτυπώνονται στοιχεία της μελέτης της Γερμανικής Εταιρείας Deutsche Gesellschaft fur Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH.

Όσον αφορά στην ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, συνεπώς και στην ανακύκλωση συσκευασιών, οι Δήμοι της χώρας επωμίζονται κατά κύριο λόγο την ευθύνη για την εφαρμογή των σχετικών νόμων και διατάξεων, καθώς και την ευθύνη της μετάβασης από το μοντέλο «παραγωγής – προμήθειας – χρήσης – απόρριψης» στο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας και της βιώσιμης διαχείρισης των πόρων (πρόληψη – μείωση – επαναχρησιμοποίηση – ανακύκλωση – ανάκτηση ενέργειας – τελική διάθεση).

Από τους συνολικά 12 υποχρεωτικούς στόχους που τίθενται με το ΕΣΔΑ 2020 – 2030, οι στόχοι για την ανακύκλωση συσκευασιών είναι:

• Άμεση εφαρμογή του συστήματος «Πληρώνω όσο Πετάω» (ή «Κερδίζω όσο Διαχωρίζω»), από 1.1.2023, στους Δήμους με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων,
• Υποχρεωτική χωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, πλαστικών, μετάλλων, μπαταριών και αποβλήτων τροφίμων, σε όλα τα σχολεία της χώρας, από 1.9.2022 με αρμοδιότητα των Δήμων,
• Εφαρμογή συστήματος εγγυοδοσίας (DRS) για συσκευασίες αλουμινίου, γυάλινες φιάλες μιας χρήσης και πλαστικές φιάλες.

Ο ΕΟΑΝ είναι φορέας της Γενικής Κυβέρνησης εποπτευόμενος από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, υπό την εποπτεία του οποίου τίθενται τα ΣΕΔ (Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης) των επτά (7) διαφορετικών ρευμάτων αποβλήτων (απόβλητα συσκευασίας, απόβλητα λιπαντικών ελαίων, μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων, απόβλητα ηλεκτρικών στήλων & συσσωρευτών, οχήματα στο τέλος κύκλου ζωής, απόβλητα ηλεκτρικού & ηλεκτρονικού εξοπλισμού και απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων).

Όσον αφορά στα απόβλητα συσκευασίας, οι Δήμοι έχουν υποχρέωση να οργανώνουν το δίκτυο συλλογής (χωροθέτηση μπλε κάδων και δρομολόγια αποκομιδής), να ενημερώνουν και να ευαισθητοποιούν τους πολίτες, καθώς και να παρέχουν εκπαίδευσης προσωπικού σε συνεργασία με τα ΣΕΔ. Για την περίοδο 2020-2030, τίθενται απαιτήσεις για χωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, μετάλλων, πλαστικών με την επιφύλαξη των παρ. 2 και 3 του άρθρου 23 του Ν. 4819/2021, δηλαδή επιτρέπεται η κοινή συγκέντρωση εφ’ όσον πληρούται τουλάχιστον ένας από τους τέσσερις όρους που ορζει η νομοθεσία[1].

Εγκεκριμένα ΣΕΔ για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασιών, είναι τα εξής:

• ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ της ΕΕΑΑ Α.Ε. (ιδρύθηκε το 2001 και στο μετοχικό κεφάλαιο συμμετέχει η ΚΕΔΕ με ποσοστό 35%),
• Κέντρο Εναλλακτικής Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Α.Ε. (για τις συσκευασίες λιπαντικών),
• ΑΒ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. (από το 2004 συνεργάζεται με την εταιρεία ΤΕΧΑΝ, η οποία διαθέτει τα «Σπιτάκια Ανακύκλωσης»),
• ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Α.Ε. (ιδρύθηκε το 2008 και η εταιρεία ΤΕΧΑΝ προμηθεύει από την έναρξη λειτουργίας της εταιρείας με συστήματα εξοπλισμού υψηλής τεχνολογίας -τα γνωστά «Σπιτάκια Ανακύκλωσης»-  για την εφαρμογή της νομικής υποχρέωσης για «Διαλογή στην Πηγή», σε χωριστά ρεύματα υλικών συσκευασίας (πλαστικό, γυαλί, μέταλλο και χαρτί).

Δυστυχώς, παρότι αναζήτησα στατιστικά στοιχεία για το 2023 σε σχέση με τις επιδόσεις των δύο ΣΕΔ (δηλ. της ΕΕΑΑ και της ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ) δεν βρήκα σχετική πληροφόρηση. Στο διαδίκτυο υπάρχει πληροφόρηση μόνον για την ΕΕΑΑ, για το έτος 2021.

Προφανώς, οι Δήμοι της χώρας θα έπρεπε να έχουν απαιτήσει εκ μέρους των δημοτών τους να δημοσιεύεται σε περίοπτη θέση των ιστοτόπων των δύο ΣΕΔ, η ετήσια αναφορά επίτευξης στόχων.

---

[1] α) η κοινή συγκέντρωση ορισμένων τύπων αποβλήτων δεν επηρεάζει τη δυνατότητά τους να υποβάλλονται σε προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση ή άλλες εργασίες ανάκτησης, σύμφωνα με το άρθρο 4 και το αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται με τις εργασίες αυτές είναι συγκρίσιμης ποιότητας με εκείνο που επιτυγχάνεται με τη χωριστή συλλογή,

β) η χωριστή συλλογή δεν παράγει τα καλύτερα δυνατά περιβαλλοντικά αποτελέσματα λαμβανομένων υπόψη των συνολικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων της διαχείρισης των σχετικών ροών αποβλήτων,

γ) δεν είναι τεχνικά εφικτή η χωριστή συλλογή στο πλαίσιο των ορθών πρακτικών συλλογής των αποβλήτων,

δ) η χωριστή συλλογή θα είχε δυσανάλογο οικονομικό κόστος, λαμβανομένων υπόψη του κόστους από τις επιπτώσεις της συλλογής και επεξεργασίας ανάμικτων αποβλήτων στο περιβάλλον και στην υγεία, των δυνατοτήτων για βελτίωση της αποτελεσματικότητας της συλλογής και επεξεργασίας αποβλήτων, των εσόδων από τις πωλήσεις δευτερογενών πρώτων υλών, καθώς και από την εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» και της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού.